1185. i 1190. NIKITA HONIJAT
N. HONIJAT (sred. XII v. - ismeđu 1210-1220), jedan od najznačjanijih vizantijskih istoričara koji je obrađivao period vizantijskih careva Komnina i Anđela u razdoblju 1118-1204. Rođen je u gradu Hone, u Frigiji, i kao devetogodišnji dečak odveden je u Carigrad na školovanje, pod starateljstvom starijeg
brata Mihaila, budućeg mitropolita atinskog. Stekavši svestrano obrazovanje, imaće blistavu karijeru u državnoj službi, koju započinje, poslednjih godina vladavine Manojla I Komnina. Sa Isakom II Anđelom, učestvuje u pohodu na Bugare. Bio je upravnik Filipopolja (Plovdiv) u vreme III krtsaškog pohoda i učestvovao u pregovorima sa Fridrihom Barbarosom… Doživeo je katastrofu Carigrada i otišao u Nikeju… Rezultati njegovog izučavanja epohe Komnina i Anđela sadržani su u dvadeset i jednoj knjizi "Istorije". Honijat, sa istoričarem Jovanom Kinamom, paralelno, prati veliki deo ovoga razdoblja, i dok je ovaj drugi sklon vernom svedočenju, sa podacima, Honijat gradi izrazitiju sliku događaja, sklon književnom izrazu: dočarava likove, atmosferu i shvatanja vizantijskog društva XII veka.
Kao savremenik brojnih događaja vezanih za Niš, blizak vladarima i dvoru, Honijat je mogao za svoje ispise da koristi iskaze učesnika. Srbi su u vreme snažne vladavine Manojla I Komnina, kako Honijat primećuje, u miru istupali dobronamerno, “pored sasvim suprotnih osećanja u dubini duše”. To je, zapravo, razdoblje kada su Srbi uveliko imali antivizantijska raspoloženja, što su pokazali udružujući se sa Ugarima (1150), a kasnije i sa Nemcima…. Za nas je, zato, zanimljiv njegov navod da je, godine 1165, Manojlo I utvrdio srednjovekovni Niš, kao i zapis o pometnji u vizantijskoj vojsci kod Niša, prilikom Andronikovog proglašenja za cara (1183). Pored ovih zapisa, Honijat pominje Niš i prilikom opisa bitke na Moravi (1190. godine), koju Isak II Anđel vodi sa srpskim županom Stefanom Nemanjom, kada je Niš ponovo pripao Vizantiji.
VIDOSAV PETROVIĆ - NIŠ U DELIMA PUTOPISACA OD IV DO XX VEKA
